De Raad van State bepaalde dat het intern salderen vergunningplichtig wordt.

Rechterlijke uitspraken in december en januari over het stikstofbeleid hebben grote invloed op de vergunningverlening voor bouw- of sloopprojecten in onder meer de tuinbouw. “Door deze uitspraak gaat Nederland binnen vijf jaar op slot, van industrie tot verkeer tot landbouw. Aanpassing van de wet is nodig”, reageert LTO Nederland.

Op 18 december vorig jaar deed de Raad van State in een zaak over de Amercentrale en Rendac een uitspraak die grote gevolgen heeft voor de regels voor intern salderen van stikstofuitstoot. De Raad van State bepaalde dat het intern salderen vergunningplichtig wordt. Dat was tot nu toe niet zo. Als de nieuwe situatie geen hogere stikstofuitstoot kende dan de oude situatie, dan was er geen vergunning nodig om bijvoorbeeld nieuw te bouwen.

De rechter bepaalde ook dat latente (ongebruikte stikstofruimte) in een natuurvergunning niet meer ingezet mag worden voor intern salderen. Ook daar is een vergunning voor nodig. Bovendien wordt de vergunningverlening strenger. De vergunningverlener zal bij een aanvraag kijken of de stikstofruimte nodig is om de staat van de natuur op orde te krijgen. Dit is het additionaliteitsbeginsel. Kortom: Intern salderen was eenvoudig, maar wordt complexer en de regels voor intern salderen strenger.

Alsnog een vergunning

De strengere regels gelden bovendien met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2020. Dit betekent dat een groep bedrijven die de afgelopen vijf jaar bouwde op basis van intern salderen alsnog een vergunning moet aanvragen. Ze hebben hier vijf jaar de tijd voor. Tot 1 januari 2030 zal de overheid niet handhaven. Dat de overheid vergunningen van de afgelopen vijf jaren overboord kiepert, noemt Dominique van der Hoeven, beleidsspecialist ruimtelijke ordening van Glastuinbouw Nederland, zorgwekkend. “Ondernemers die investeringen doen moeten 100% kunnen vertrouwen op vergunningen.”

Natuur gaat achteruit

Ruim een maand na de uitspraak van de Raad van State bepaalde de rechtbank in Den Haag op 22 januari in een zaak die Greenpeace aanspande tegen de staat, dat de staat van de natuur in Natura 2000-gebieden achteruit gaat en dat de overheid te weinig gedaan heeft om de stikstofdepositie terug te dringen. De rechter sommeerde de overheid direct aan de slag te gaan om maatregelen in te voeren die de stikstofdepositie in Natura 2000-gebieden verminderen. De overheid kan de doelen in 2025 niet halen, maar voor 2030 moet ze er nog een schepje bovenop doen, anders krijgt ze een dwangsom van € 10 miljoen.

De rechterlijke uitspraken hebben grote gevolgen voor diverse sectoren in Nederland: de bouw, landbouw- en veeteelt, verkeer, industrie et cetera. Ook treffen ze de tuinbouw. Het is (nog) niet bekend hoeveel kwekers getroffen worden door de uitspraak over het intern salderen. Intern salderen was tussen januari 2020 en 18 december 2024 niet vergunningplichtig en er was ook geen meldingsplicht. Gevolg is dat geen registratie beschikbaar is van initiatiefnemers die gebruik hebben gemaakt van intern salderen. Adviesbureaus inventariseren momenteel wat de schade is, weet Van der Hoeven. Feit is wel dat er de afgelopen vijf jaar door onzekerheid over de energiesituatie niet heel veel nieuw gebouwd is. Feit is ook dat de 162 Natura 2000-gebieden zo’n beetje heel Nederland dekken. Iedere ondernemer zit wel binnen de kritische 25 kilometer van een Natura 2000-gebied.

Illegale activiteiten

De uitspraak van de Raad van State treft niet alleen nieuwbouw van kassen, maar alle bouwactiviteiten in de tuinbouw die de afgelopen vijf jaar plaatsvonden met behulp van intern salderen en die vanaf de uitspraak gaan plaatsvinden. Denk aan energieprojecten, plaatsing van een wkk, uitbreiding van de capaciteit van een wkk, sloop van een kas en herstructurering van een tuinbouwgebied. Het kan zomaar zijn dat sommige van die activiteiten illegaal blijken te zijn. Dat is ook de vrees van LTO Nederland. In navolging van de PAS-melders komt er weer een nieuwe groep van bedrijven bij die gedaan heeft wat de overheid en Raad van State vroegen, maar op termijn illegaal dreigen te worden, laat de brancheorganisatie weten. LTO vindt dat niet uit te leggen en maakt zich ernstige zorgen over deze groep.

Er zijn uiteraard ook bouwactiviteiten waarbij wel een natuurvergunning is aangevraagd. Een voorbeeld hiervan is Aardwarmte Maasdijk. “Voor Aardwarmte Maasdijk is een natuurvergunning aangevraagd en verleend. Er is een passende beoordeling gemaakt en deze is door het bevoegd gezag akkoord gevonden”, laat een woordvoerder weten. Het verkrijgen van een vergunning voor toekomstig energieprojecten zal echter lastiger worden.

Ook bloemenveiling Royal FloraHolland (RFH) maakt zich vooralsnog geen zorgen over de uitspraak van 18 december. De afgelopen jaren werd er gebouwd op Aalsmeer-Oost en daarbij werd geen gebruikgemaakt van intern salderen, maar van een natuurvergunning. Of RFH de komende jaren problemen krijgt met de bouw op Aalsmeer-Oost weet ze niet. De ontwikkelingen in dat gebied gaan momenteel niet heel snel; concrete plannen om er verder te bouwen zijn er niet. Opmerkelijk is dat RFH in Naaldwijk geen problemen verwacht. Ze wil binnen vijf jaar starten met renovatie, herinrichting en gedeeltelijke sloop van het veilinggebouw.

Wel al zorgen AVAG én in België

Bij de branchevereniging van de tuinbouwtechniekbedrijven AVAG druppelen de eerste negatieve gevolgen van de uitspraak van de Raad van State voor de tuinbouw al wel binnen. “Intern salderen is vergunningplichtig geworden. De eerste nieuwbouwprojecten hebben er al last van, ze komen niet van de grond”, aldus AVAG-voorzitter Annie van de Riet. En over de grens is het niet anders. In Vlaanderen is een overnamegolf van glastuinbouwbedrijven gaande, omdat bedrijven niet meer kunnen groeien via nieuwbouw door stikstofregels. Of dat ook in Nederland een dergelijk sterk effect heeft, kan Glastuinbouw Nederland niet bevestigen.

Die eerste zorgen geven wel aan dat de uitspraak van de Haagse rechter zeker op termijn grote gevolgen kan gaan hebben voor de tuinbouw. Er is nog niet bekend welke maatregelen de overheid neemt om de stikstofneerslag in natuurgebieden terug te dringen, maar de vrees is dat ze alle sectoren raken, dus ook de tuinbouw. “Duidelijk is dat de druk op de sector groter wordt. De druk op de sector is op 18 december al groter geworden. Daarbij zal ook een pakket maatregelen van de overheid komen”, zegt LTO Nederland directeur Hans van den Heuvel in een webinar naar aanleiding van de rechtszaak op 22 januari.

Hij spreekt over een forse opgave om de stikstofdepositie in natuurgebieden terug te dringen. Het meten van de staat van de natuur gebeurt op basis van de kritische depositiewaarde (KDW). Dat is de waarde waarboven het risico bestaat dat natuur significante schade lijdt door de invloed van stikstof. Van den Heuvel noemt het sturen op KDW’s een totale onmogelijkheid. Hij is ook niet gecharmeerd van de natuurdoelanalyses (NDA’s) waarmee de staat van de natuur wordt berekend.

‘Onhaalbaar’

De Haagse rechter gaf in de uitspraak aan dat in 2025 40% van de natuurgebieden onder de KDW had moeten zijn, maar noemt dat niet haalbaar. Het doel van 50% onder de KDW in 2030 is volgens de rechter wel haalbaar. Momenteel is 28% van de stikstofgevoelige hectares onder de KDW, daar moet dus nog 22% extra bij in 2030. Van den Heuvel rekent op basis van cijfers van de RIVM voor dat dit betekent dat er in Nederland een verlaging van de uitstoot van stikstof moet komen van 65%. “Door de maatregelen die er genomen zijn is er 19% winst, dan is er nog 46% extra nodig. Dat is onhaalbaar.”

Van den Heuvel noemt de KDW een jojo, omdat ze in de loop van de tijd aangepast is, bovendien is het model om de staat van de natuur te berekenen (NDA) weinig betrouwbaar. Wat LTO betreft gaat de overheid in beroep tegen de uitspraak van de Haagse rechter. Ze wil ook de KDW uit de wet. “Er is een wetswijziging nodig vanwege een onhaalbaar doel. Gebeurt dat niet dan zit Nederland binnen vijf jaar op slot. Van verkeer tot industrie. Ondernemers kunnen ook niet innoveren als de vergunningverlening op slot zit.”

Volgens LTO is in veel gebieden de KDW überhaupt niet haalbaar. NDA’s noemt ze een doodlopende weg. “Een juridische reset is hard nodig voor de economie.” Van den Heuvel denkt dat de wet aangepast kan worden. Dat de natuur niet mag verslechteren, komt voort uit de Vogelrichtlijn (1979) en de Habitatrichtlijn (1992) van de EU. Hoe een EU-land deze richtlijnen invult, mag ze zelf bepalen. Nederland moet verslechtering van de 162 Natura 2000-gebieden voorkomen, maar hoeft dat niet op basis van KDW’s te doen. Ze kan bijvoorbeeld ook sturen op emissie in plaats van depositie (neerslag). LTO zal ook met plannen komen om de emissie van stikstof in de land- en tuinbouw terug te dringen. “We komen met serieuze voorstellen voor het terugdringen van emissie. Als we ons alleen richten op wetswijziging zijn we niet geloofwaardig.”

Wetsaanpassing

Mocht de tweede uitspraak er uiteindelijk toe leiden dat er een wetsaanpassing komt, dan komt de uitspraak in een ander daglicht te staan, schetst Van der Hoeven. Het kabinet kan er bijvoorbeeld voor kiezen om niet langer te sturen op de neerslag van stikstof in een Natura 2000-gebied, maar op de uitstoot van stikstof door activiteiten van bedrijven en verkeer. “Wij hebben het CO₂-sectorsysteem. Het is bekend wat onze bijdrage aan de stikstofuitstoot is. Wij willen als sector ervoor zorgen dat we met vergunningen goed kunnen ondernemen. Als er realistische doelen zijn dan kunnen we ons daar op instellen en de emissie verder verlagen, zoals we de afgelopen twintig jaar ook gedaan hebben. Zolang we in onzekerheid zitten, is het lastig om te ondernemen. Het wegnemen van onzekerheden is van het grootste belang voor ons.”

‘Geen balans in beleid’

Glastuinbouw Nederland stelt het verminderen van stikstofuitstoot niet ter discussie maar zou de manier waarop het stikstofbeleid is ingericht, willen veranderen. Van der Hoeven: “Het beleid moet in balans met de economie, voedselvoorziening en maatschappij. Er zit nu geen balans in en de koers is onduidelijk.” Glastuinbouw Nederland pleit ook voor het sturen op emissie van stikstof. Van der Hoeven noemt het een betere manier om bij te dragen aan de doelstellingen van de overheid. Als voorbeeld noemt hij een wkk. Een wkk staat niet altijd aan en stoot dus niet altijd stikstof uit. Realistischer is het dus te sturen op emissie. Hij komt met een ander voorbeeld. “Alleen al de depositie van stikstof uit het buitenland in Natura 2000-gebieden in Limburg zit boven de KDW. Dus zelfs als je alle industrie, landbouw, tuinbouw en verkeer in Limburg stillegt, is de depositie hoger dan de KDW. Dat is een kromme situatie.”

Een optie voor de glastuinbouw zou ook zijn dat de drempelwaarde per ha voor stikstofdepositie in natuurgebieden omhoog gaat van 0,0049 mol per hectare naar de oude waarde 0,5 mol. De glastuinbouwsector zou dan niet vergunningplichtig meer zijn. Van der Hoeven: “Het is belangrijk voor ons dat de overheid een realistisch en eenduidig beleid voert waar ondernemers op kunnen anticiperen.”

Bron: Gfactueel

#glastuinbouw #energieprojecten #stikstofuitstoot #vergunningsplichtig #internsalderen #wkk #emissie #herstructurering